Biashara ya Uwakala wa Fedha (Bureau de Change / Remittance Agent) Tanzania

Biashara ya Uwakala wa Fedha (Bureau de Change / Remittance Agent) Tanzania

Biashara ya uwakala wa fedha ni sekta yenye faida kubwa na fursa nyingi, lakini pia ina sheria kali na taratibu za udhibiti nchini Tanzania. Wajasiriamali wanapaswa kuelewa vigezo vya leseni, rasilimali zinazohitajika, uendeshaji wa kisheria, na masoko ya huduma za kuchanganya fedha na kutuma pesa.

1. Sheria na Udhibiti

Sheria kuu inayodhibiti shughuli za bureau de change ni Foreign Exchange (Bureau de Change) Regulations, 2023 zilizotolewa na Benki Kuu ya Tanzania mnamo Oktoba 6, 2023. Pia kuna marekebisho mapya ya Foreign Currency Regulations, GN 198/2025 ambayo yataanza kutumika kuanzia Machi 28, 2025 na kuruhusu kwamba huduma zote za ndani ziligwe kwenye shilingi za Tanzania (TZS) isipokuwa kwa makabidhiano yaliyotolewa kibunifu.

2. Aina za Leseni & Mahitaji ya Rasilimali

• Leseni A (Class A): Kiorganisationi ikiwa na uwekezaji wa kigeni >50% au wa ndani; inaruhusiwa kufanya spot transactions, huduma za kutuma pesa (money transfer), na shughuli nyingine za kifedha. Kinahitaji mtaji wa TZS 1 bilioni (kigeni) au TZS 500 milioni (ndani).
• Leseni B (Class B): 100% umiliki wa ndani; inaweza kufanya spot transactions tu. Mtaji unaochukuliwa ni TZS 200 milioni.
• Leseni C (Class C): Inatolewa tu kwa hoteli zilizo na kiwango cha angalau nyota 3; inaruhusiwa spot transactions kwa wateja wa hoteli tu. Haina makato ya leseni ya kila mwaka sasa hivi.

3. Taratibu za Maombi

Maombi ya kupata leseni ya Class A/B hufanywa kwa Benki Kuu ya Tanzania kupitia barua rasmi, yenye fomu rasmi, azimio la bodi ya kampuni, uthibitisho wa mtaji uliolipwa, CV za wakurugenzi, kodi na huduma nyingine. Benki ina siku 30 (‘provisional approval’) ya kuamua ombi. Kabla ya kuanza kufanya kazi, mwombaji lazima atimize masharti ndani ya miezi 6, kama vile akaunti maalum ya wateja, amana ya USD 50 k–100 k kama dhamana, mkataba na watoa huduma kama M‑Pesa au wanachama wa kimataifa.

4. Gharama za Leseni na Ada

‣ Ada isiyorejeshwa ya kwanza ni TZS 1 milon kwa tawi moja. ‣ Ada ya kila mwaka kwa kila tawi ni TZS 500 k kwa leseni za Class A na B. ‣ Class C haijaainishwa ada ya kila mwaka kwa sasa.

5. Uendeshaji wa Kisheria na Ufuatiliaji

• Leseni lazima iwe na bodi ya angalau wakurugenzi 2. Uandishi na kufukuzwa kwa wakurugenzi au Mkuu wa tawi lazima kuripotiwe BoT ndani ya siku 7 :contentReference[oaicite:9]{index=9}. • Leseni lazima ionyeshe nuru, viwango vya ubadilishaji fedha, ada, na notisi ya risiti ya kielektroniki kwa wateja. Shughuli zote zitakuwa sehemu ya mfumo unaodhibiti AML/CFT (Anti Money Laundering & Combating Financing of Terrorism).

6. Fursa za Kibiashara

Class A bureau de change zinaweza kufanya huduma za kutuma pesa, kutumikia utalii, biashara ya mipaka (cross‑border), huduma za benki kama mawakala, na mikopo kwa washirika chini ya masharti ya BoT. Wajasiriamali wanaweza kushirikiana na TCCIA (Tanzania Chamber of Commerce, Industry and Agriculture) kwa masoko na mafunzo ya biashara.

7. Ushauri kwa Wajasiriamali

Kuanzisha na kuendesha biashara ya uwakala wa fedha inahitaji utayari wa kifedha, taratibu thabiti na ufuatiliaji wa mara kwa mara. Kuweka mifumo ya udhibiti wa ndani (compliance), kuhakikisha uwazi wa fedha, na kuzingatia sheria kuu kama vile Foreign Currency Regulations 2025 ni muhimu kuzuia adhabu au kufutwa kwa leseni.

8. Viungo Muhimu

• BRELA – Business Registration & Licensing Agency: kwa usajili wa kampuni Tanzania.
• Wikihii – Sekta ya Biashara Tanzania: habari zinazohusiana na biashara nchini.