Dalili za Ugonjwa wa Surua.
Ugonjwa wa surua ni miongoni mwa magonjwa ya kuambukiza kwa kasi zaidi duniani, unaosababishwa na virusi vya Morbillivirus kutoka familia ya Paramyxoviridae. Kwa kuwa maambukizi yake husambaa kupitia hewa na majimaji ya mwili, mtu mmoja mwenye virusi anaweza kuwaambukiza wengine wengi ndani ya muda mfupi. Watoto wadogo ambao hawajapata chanjo, watu wenye kinga dhaifu, na wanawake wajawazito wako katika hatari zaidi ya kupata madhara makubwa.
Kutambua dalili za surua mapema ni hatua muhimu ya kuzuia kuenea kwa ugonjwa, kupunguza hatari ya matatizo kama nimonia, upofu, au uvimbe wa ubongo, na kuhakikisha mgonjwa anapata msaada wa kitabibu kwa wakati.
Dalili Kuu za Ugonjwa wa Surua
Dalili za surua huanza kujitokeza ndani ya siku 7–14 baada ya kuambukizwa. Ingawa ukali unaweza kutofautiana kati ya mtu mmoja na mwingine, kuna mfuatano wa dalili unaojulikana vizuri na watalaamu wa afya.
1. Homa Kali Inayoanza Ghafla
Homa huwa dalili ya mwanzo kabisa. Mara nyingi joto hupanda haraka na kufikia kati ya 39°C–40.5°C, na wakati mwingine zaidi. Homa hii huendelea kwa siku kadhaa kabla ya upele kujitokeza. Mgonjwa anaweza kuwa na kutetemeka, uchovu mkali na kutokujisikia vizuri.
2. Dalili Kamilifu za Mafua (Coryza)
Mara tu homa inapoanza, mgonjwa huanza kuona dalili kama:
- Pua kutiririka kamasi nyepesi
- Kupiga chafya mara kwa mara
- Pua kuziba na kufanya kupumua kuwa kwa shida
Haya huashiria kuwa virusi vinaongezeka kwenye tishu za pua na koo.
3. Kikohozi Kikavu na Kinachodumu
Surua huwa na kikohozi maalum—kikavu, chenye kubana na kinachodumu kwa siku kadhaa hadi wiki. Kikohozi hiki huwa cha usumbufu hasa usiku, na mara chache hutangulia matatizo ya mfumo wa hewa kama vile nimonia.
4. Macho Kuwa Mekundu na Kuuma Mwangaza
Virusi husababisha kuvimba kwa utando wa macho (conjunctivitis), hali inayosababisha:
- Macho kuwa mekundu sana
- Kuwasha
- Machozi mengi
- Kuumwa na mwanga (photophobia)
Hii ni dalili inayoonekana wazi kwa wagonjwa wengi wa surua.
5. Alama Maalum Ndani ya Mdomo (Koplik Spots)
Kabla ya upele kuonekana, hutokea vidonda vidogo vyeupe au vya bluu-nyeupe ndani ya mashavu—hasa karibu na meno ya juu. Hizi ndizo zinazoitwa Koplik spots, na ni kiashiria muhimu cha utambuzi mapema. Hutoweka baada ya siku moja au mbili.
6. Upele Mwekundu Unaosambaa Mwilini
Baada ya dalili za awali kudumu kwa siku 3–5, upele huanza kuonekana:
- Huanzia nyuma ya masikio au kwenye uso
- Husambaa shingoni, kifuani, mgongoni na mwishowe miguuni
- Upele una hatua mbili: madoa madogo mekundu kisha mabaka yanayoungana
Upele hudumu kwa siku 5–7 kabla ya kufifia, na wakati mwingine huacha alama za kahawia zinazopotea taratibu.
7. Uchovu Mkubwa na Ukosefu wa Nguvu
Mgonjwa huwa mlegevu sana, hana hamu ya shughuli na mara nyingi hutaka kulala muda mwingi. Watoto wanaweza kulia au kukasirika kirahisi.
8. Kukosa Hamu ya Kula, Kichefuchefu au Kutapika
Hali ya mwili kupambana na virusi huondoa hamu ya kula. Kwa watoto, hii huongeza hatari ya upungufu wa maji mwilini, hasa kama inafuatana na kutapika.
Soma Pia: Vitu Muhimu Kuanzisha Kituo cha Afya
Dalili Nyingine za Ziada na Matatizo Yanayoweza Kutokea
Mbali na dalili kuu, wagonjwa wanaweza kupata:
1. Maumivu ya Koo
Huchangia kufanya kumeza kuwa kugumu.
2. Kuhara
Hasa kwa watoto wadogo na wale wenye lishe duni.
3. Maumivu ya Misuli
Hutokana na homa kali na mwitikio wa kinga ya mwili.
4. Kuvimba Kwa Tezi (Lymph Nodes)
Tezi za shingo zinaweza kuvimba kwa uchungu.
5. Maambukizi ya Masikio
Ni tatizo la kawaida baada ya surua kwa watoto.
6. Nimonia (Kichomi)
Hili ndilo tatizo hatari zaidi la surua, na husababisha vifo vingi vinavyohusiana na ugonjwa huu.
7. Uvimbe wa Ubongo (Encephalitis)
Ingawa si la kawaida, linapotokea huleta madhara makubwa kama degedege au kupoteza fahamu.
8. Upofu
Huchangiwa na uharibifu wa macho au upungufu wa Vitamini A.
9. SSPE
Hali ya neva inayotokea miaka kadhaa baada ya kupona surua—ni nadra lakini hatari.
Nini Ufanye Ukiona Dalili za Surua?
1. Wasiliana na Daktari Mara Moja
Usisite kutafuta msaada wa kitabibu. Daktari atatoa mwongozo sahihi wa matibabu ya dalili na hatua za uangalizi.
2. Mtengwe Mgonjwa ili Kuzuia Maambukizi
Surua inaambukiza hata kabla ya upele kuonekana, hivyo mgonjwa anatakiwa akae mbali na watu wengine kwa angalau siku 4 baada ya upele kuanza.
3. Hakikisha Mgonjwa Anapumzika na Anakunywa Maji ya Kutosha
Maji, supu nyepesi, na vyakula laini husaidia kupunguza upungufu wa maji mwilini.
4. Fuata Maagizo ya Daktari Kuhusu Dawa na Vitamini A
Watoto wengi huhitaji dozi za Vitamini A ili kupunguza hatari ya matatizo ya macho na vifo.
5. Hakiki Historia ya Chanjo ya Watu Wengine Ndani ya Familia
Chanjo ya MR/MMR ndio njia bora kabisa ya kuzuia ugonjwa huu.
Hitimisho
Kutambua dalili za ugonjwa wa surua ni hatua muhimu ya kulinda afya ya familia na jamii. Kwa kujua ishara za mwanzo, kuchukua hatua mapema, na kusisitiza chanjo, madhara ya ugonjwa huu yanaweza kupunguzwa kwa kiwango kikubwa. Ukiona dalili zinazofanana na surua, hakikisha unatafuta ushauri wa daktari bila kuchelewa, kwa sababu chanjo na hatua za haraka huokoa maisha.
