Benki Kuu ya Marekani yapunguza riba robo ya asilimia — Hii inamaanisha nini kwako?
Baada ya miezi tisa ya kusuasua, Benki Kuu ya Marekani (Federal Reserve) ilitangaza tarehe 17 Septemba kupunguza riba kwa robo ya asilimia (0.25%), hatua inayoweza kuwa mwanzo wa mfululizo wa upunguzaji ambao unalenga kurahisisha mikopo kwa watumiaji na sekta za uchumi.
Upunguzaji huu — wa kwanza tangu mwisho wa 2024 — umesogeza kiwango cha riba kilichokuwa kinatawaliwa na Benki Kuu hadi safu ya 4%–4.25%. Viongozi wa bodi wameashiria uwezekano wa upunguzaji mwingine mara mbili kabla ya mwisho wa mwaka.
Kawaida, Benki Kuu huinua riba au kuziweka palepale ili kupunguza mfumuko wa bei (inflation). Kupunguza riba hutumika kuchochea shughuli za uchumi — kutia moyo watu na makampuni kukopa na kutumia. Kwa muda, Benki ilikuwa imesitisha upunguzaji kutokana na wasiwasi kuhusu mfumuko wa bei; lakini ripoti kadhaa za ajira zilizoonyesha mapungufu katika soko la kazi zimesababisha mabadiliko ya tathmini. Aidha, baadhi ya ushahidi unaonyesha ongezeko la bei za bidhaa unaoweza kuhusishwa na ushuru za kibiashara, ingawa mkurugenzi wa Benki Kuu alisema mapato ya ushuru hayo yanaonekana kuwa mabadiliko ya mara moja badala ya kuongezeka kwa mzunguko wa mfumuko wa bei.
Katika taarifa yake ya tarehe 17 Septemba, Benki Kuu ilieleza kwamba “faida za ajira zimepungua, na kiwango cha ukosefu wa ajira kimepanda kidogo lakini bado kiko chini.” Kwa upande mmoja, Gavana mpya wa Benki Kuu, Stephen Miran, alitoa tofauti ya maoni na kupinga uamuzi huo akitaka upunguzaji wa nusu ya asilimia. Pia, Gavana Lisa Cook alishiriki kikao hicho baada ya mahakama kumruhusu kuendelea na majukumu yake huku akipigania kisheria kutokana na jaribio la kumfukuza kazi.
Katika hatua inayohusiana, bodi ilipigia kura kupunguza kiwango cha riba ya mikopo ya msingi kwa robo ya pointi, ikielekezwa kuwa kiwango hicho sasa ni 4.25%.
Matarajio ya mfumuko wa bei hadi 2028
Benki Kuu inatarajia mfumuko wa bei uwe juu kuliko ilivyokadiri hapo awali ifikapo mwishoni mwa mwaka ujao, na inaashiria kuwa kurejea kwa lengo la mfumuko wa 2% kunaweza kuchukua hadi 2028. Jerome Powell, Mwenyekiti wa Benki Kuu, alisema wanatambua umuhimu wa kurejesha mfumuko wa bei hadi 2% kwa kudumu na watafanya kazi hiyo, huku wakikabiliana na hatari za maisha mawili: kazi ya juu na mfumuko wa bei wa juu.
Soko la hisa lilichanganyikana
Soko la Wall Street lilifungwa kwa mchanganyiko baada ya tangazo la upunguzaji. Nasdaq na S&P 500 zilipungua kidogo, wakati Dow Jones ilimaliza siku kwa faida. Wauzaji walikuwa tayari walikuwa wamepanga bei kuonyesha upunguzaji wa robo ya pointi, hivyo hisia za soko ziliathiriwa pia na taarifa za soko la ajira lililopunguza kasi.
Powell na alama za mkopo za watumiaji (FICO)
Powell alisema analenga kufuatilia alama za mikopo za watumiaji (FICO) baada ya kuonekana kwa kupungua kwa wastani wa alama hizo kwa pointi mbili mwaka 2025. Hata hivyo, aliongeza kuwa kupungua kidogo kwa riba kwa Septemba peke yake labda haitaonekana mara moja kwenye mikopo ya walaji; kwa muda mrefu, bei thabiti, uchumi wenye nguvu kidogo, na soko la ajira linalolengwa na kamati vinaweza kusaidia kuboresha hali ya mikopo.
Je, kupunguzwa kwa riba kutamaanisha nini kwa riba za nyumba (mortgage)?
Powell alielezea kwamba maamuzi ya Benki Kuu mara nyingi huathiri riba za mortgage, lakini ili kutokea mabadiliko makubwa kwenye sekta ya makazi, mabadiliko makubwa ya sera za riba yatakakiwa. Alibainisha pia tatizo la kina la uhaba wa nyumba kote nchini, kitu ambacho si tatizo la mzunguko wa riba peke yake. Kwa hiyo, hata ikiwa riba za Benki Kuu zinapungua, bado kuna changamoto za muda mrefu zinazoathiri upatikanaji wa nyumba.
Kwa mfano, riba ya mortgage ya muda mrefu ya miaka 30 ilikuwa karibu 6.35% hivi karibuni, hivyo mabadiliko ya robo ya pointi yanaweza kuwa na athari ndogo moja kwa moja kwa alama za riba za nyumba, isipokuwa kama mfululizo mkubwa wa upunguzaji utafanyika.
Juu ya soko la ajira lenye ‘kupunguza kazi kidogo, kuajiri kidogo’
Powell alisema kwamba upunguzaji huu wa Septemba ungeweza kusaidia soko la ajira lenye tabia ya “kutoa kazi kidogo na kuajiri kidogo” — hali ambayo inakera vijana waliohitimu, wachanga, na makundi ya wachache. Hata hivyo, alionya kwamba iwapo kukatisha kazi kutazidi, hali hiyo itaokoa wao kuajiri kuendelea kukwama na kusababisha ongezeko la ukosefu wa ajira.
Sera huru ya Benki Kuu na siasa
Powell alisisitiza kuwa Benki Kuu itaendelea kufanya kazi kwa uhuru kutoka siasa chanya, ingawa kumekuwa na shinikizo la kisiasa kutaka kupunguza riba kwa kasi. Alibainisha utamaduni wa taasisi ya kufanya kazi kwa msingi wa data za kiuchumi na si kulingana na siasa, akiongeza kwamba kutegemea siasa katika maamuzi ya sera kungetimiza udhaifu wa kweli katika maamuzi yao.
Uchunguzi wa sehemu ya wajumbe (dot plot) na matarajio ya mwaka ujao
Kwa maoni ya wajumbe wa Fed kuhusu mwelekeo wa riba, baadhi yao waliona viwango vya chini kwa 2025, na makadirio ya baadaye yanaonyesha matarajio ya kupungua kwa riba zaidi katika miaka 2026–2028. Hii inamaanisha kuwa soko la mitaji na wawekezaji wataendelea kufuatilia kwa karibu maelekezo ya Benki Kuu na uchambuzi wa dot plot ili kubaini ni ngapi upunguzaji unaoweza kutokea.
Hitimisho — Unachohitaji kujua kama mtumiaji
- Kupunguzwa kwa robo ya pointi kunaweza kufanya mikopo ya muda mfupi iwe nafuu kidogo — hivyo kukusaidia kukopa kwa gharama ndogo.
- Athari za mara moja kwa mteja wa kawaida zinaweza kuwa ndogo; athari za kweli zinategemea iwapo mfululizo wa upunguzaji utaendelea.
- Soko la nyumba lina changamoto zake za muundo (uhaba wa nyumba) ambazo upunguzaji wa riba pekee hauwezi kutatua.
- Fuata taarifa za kazi na mfumuko wa bei — hizi ndizo vitendo vinavyoamua safari ya riba katika miezi ijayo.
