Kwanini Baadhi ya Bureau de Change Hufungwa na BOT?
Bureau de Change ni taasisi muhimu zinazoshughulika na ubadilishaji wa sarafu za kigeni nchini Tanzania. Zinasajiliwa, kudhibitiwa, na kufuatiliwa kwa karibu na Benki Kuu ya Tanzania (BoT). Hata hivyo, mara kadhaa umesikia baadhi ya Bureau de Change zikifutiwa leseni au kufungwa kabisa na BoT. Je, ni nini kinachopelekea hatua hizi kuchukuliwa?
Makala hii itakueleza sababu kuu zinazosababisha baadhi ya Bureau de Change kufungwa, athari zake kwa uchumi, na mafunzo ya kujifunza kwa wajasiriamali wanaojihusisha na biashara hii.
1. Kuvunja Sheria na Kanuni za BoT
Sababu kuu ya kufungwa kwa Bureau de Change ni ukiukwaji wa sheria na taratibu zilizowekwa na BoT. Kwa mfano:
- Kutotoa taarifa sahihi za miamala ya kila siku
- Kushindwa kutunza kumbukumbu sahihi za wateja na fedha
- Kufanya biashara nje ya kiwango walichoidhinishwa
BoT hutumia mfumo wa ukaguzi wa mara kwa mara kuhakikisha kila kitu kinafuata utaratibu. Taasisi inayokaidi masharti hupewa onyo au kufutiwa leseni kabisa.
2. Utakatishaji wa Fedha (Money Laundering)
Benki Kuu inapambana kwa nguvu dhidi ya matumizi mabaya ya Bureau de Change kama njia ya kuingiza fedha haramu kwenye mfumo rasmi wa kifedha.
Baadhi ya taasisi zimefungwa kwa sababu ya:
- Kutowatambua ipasavyo wateja wao (hakuna KYC – Know Your Customer)
- Kushindwa kutoa maelezo ya chanzo cha fedha
- Kuwaruhusu watu kufanya miamala ya kiwango kikubwa bila kufuata taratibu
Tanzania ni mwanachama wa taasisi za kimataifa za kupambana na utakatishaji fedha, hivyo inatakiwa kuwa na mifumo imara ya kudhibiti shughuli hizo.
3. Kutozingatia Viwango vya Kisheria vya Mtaji
BoT huweka masharti ya mtaji wa kuanzisha na kuendesha Bureau de Change. Kwa mfano, kuna kiwango cha chini cha mtaji kinachotakiwa kulingana na aina ya leseni (Class A, B, au C).
Ikiwa taasisi itashindwa kuendeleza mtaji huo, au kushindwa kutoa dhamana ya kifedha kama inavyotakiwa, inaweza kufutiwa leseni.
4. Kushindwa Kuwasilisha Taarifa kwa Wakati
Bureau de Change zinatakiwa kuwasilisha taarifa mbalimbali kila siku, kila mwezi, na kila mwaka kwa BoT. Hizi ni pamoja na:
- Taarifa za miamala ya kubadilisha fedha
- Ripoti za fedha (financial statements)
- Ripoti za wateja na matumizi ya fedha
Taasisi zinazoshindwa kuwasilisha ripoti hizo au kutoa taarifa za uongo huangukia katika hatari ya kufungwa.
5. Kufanya Biashara ya Fedha kwa Njia Haramu
Baadhi ya Bureau de Change hufanya biashara kwa njia ambazo hazijaruhusiwa:
- Kubadilisha fedha kwa viwango visivyo rasmi (black market)
- Kushiriki biashara ya fedha za kigeni bila leseni halali
- Kuwatumia mawakala wasioidhinishwa na Benki Kuu
Hii huleta athari kubwa kwa uthabiti wa soko la fedha na sarafu ya taifa. BoT huchukua hatua kali dhidi ya taasisi hizi ili kulinda maslahi ya umma na uchumi wa nchi.
6. Kutofanyia Kazi Maagizo ya BoT
BoT hutoa maagizo ya kurekebisha mapungufu yanayoonekana baada ya ukaguzi. Taasisi inayokataa kutekeleza maagizo hayo ndani ya muda uliowekwa inaweza kufutiwa leseni moja kwa moja.
Mamlaka hiyo hutoa muda wa marekebisho, lakini ikikuta kuna ukaidi au uzembe, hatua ya mwisho huwa ni kufunga kabisa taasisi husika.
7. Uendeshaji Usio wa Kitaalamu
Baadhi ya Bureau de Change huendeshwa na watu wasio na utaalamu wa kutosha wa masuala ya fedha. Mifumo ya kifedha huwa dhaifu, wafanyakazi hawana mafunzo ya kutosha, na usimamizi wa ndani huwa mbovu.
Taasisi isiyoweza kuhimili mabadiliko ya sera au kushindwa kufuata miongozo huwa na uwezekano mkubwa wa kuingia matatani.
8. Athari za Kufungwa kwa Bureau de Change
Kufungwa kwa taasisi hizi kuna athari kadhaa:
- Kupunguza upatikanaji wa sarafu za kigeni kwa wananchi na wageni
- Kupoteza ajira kwa wafanyakazi
- Kuwavunja moyo wawekezaji wengine kwenye sekta hiyo
- Kuathiri mzunguko wa fedha hasa katika maeneo ya biashara na mipakani
Hata hivyo, hatua hii ni muhimu kwa kulinda uadilifu wa mfumo wa kifedha wa nchi.
9. Mafunzo kwa Wajasiriamali na Wakurugenzi
Watu wanaoendesha au wanaotaka kuanzisha Bureau de Change wanapaswa:
- Kusoma na kuelewa sheria za BoT
- Kuweka mifumo bora ya utunzaji wa taarifa
- Kutoa taarifa kwa wakati
- Kuajiri watu wenye weledi wa fedha na sheria
- Kuweka mazingira ya biashara yaliyo salama na ya kuaminika
Hitimisho
Benki Kuu ya Tanzania ina jukumu la kulinda uthabiti wa fedha, kuzuia utakatishaji wa fedha, na kuhakikisha taasisi zote za kifedha zinafanya kazi kwa mujibu wa sheria. Kufungwa kwa Bureau de Change ni hatua ya mwisho inayochukuliwa baada ya kuonesha mapungufu makubwa au kukiuka masharti ya kisheria.
Kwa yeyote anayejihusisha na biashara ya kubadilisha fedha, ni muhimu kuelewa kuwa uaminifu, uwazi, na uzingatiaji wa sheria ni silaha kuu ya kuendelea kufanya kazi bila matatizo na kufikia mafanikio ya muda mrefu.
Habari zaidi kuhusu Biashara za Fedha
